چگونه استعاره‌های قدرتمند بنویسیم؟
استعاره دروغی است که به افراد کمک می‌کند تا بفهمند چه چیزی درست است.
-تری پراتچت
با توجه به این جمله می‌توانیم بگوییم یک استعارۀ خوب حقیقت را در قلب خودش دارد.
استعاره نه‌تنها مفهوم و مضمون نوشته را به‌طور غیرمستقیم گم نمی‌کند بلکه به فهم موضوعات پیچیده هم کمک می‌کند.
یک استعارۀ درست، در زمان و مکان مناسب به ما کمک می‌کند که یک تصویر روشن و واقعی بسازیم.
استعاره‌ها از این بابت که درک مفاهیم پیچیده را راحت‌تر می‌کنند و برای توضیح دادن چیزی نیازی به زیاده‌گویی نداریم مهم هستند.
بنابراین ضروری است که برای ساختن استعاره‌هایی محکم تلاش کنیم.
اما استعاره یک ابزار کمکی برای انتقال مفهوم به مخاطب است و زیاده‌روی در استفاده از آن علاوه بر اینکه خلاقیت و نوآوری را از بین می‌برد، موجب ملال مخاطب هم می‌شود.
چرا باید از استعاره در نوشتن استفاده کنیم؟
۱- یک راه میانبر هستند
برای توضیح دادن چیزی به‌راحتی و انتقال سریع آن به مخاطب بهترین راه هستند. استفاده از استعاره نوشته را متمرکز می‌کند و بدون نیاز به توصیف زیاد تصویر روشنی را در ذهن مخاطب شکل می‌دهد.
مثلاً استعارۀ آشنای «عشق گل رز سرخ است» که نشان‌دهندۀ زیبایی و فریبایی عشق و یا گاهی عمر کوتاه و رو به زوال بودنش است.
نویسنده می‌تواند تمام این توصیفات را در همین یک جمله بگنجاند و برداشت و تصویرسازی را به خواننده واگذارد.
۲- غافلگیرکننده هستند
کلید همراه کردن مخاطب با نوشته شگفت‌زده کردن مدام اوست. با انتخاب کلمه و ترکیب مناسب این اتفاق راحت‌تر می‌افتد.
وقتی به کمک استعاره دو تا تصویر ظاهراً ناآشنا را به هم پیوند می‌زنیم به‌طوری‌که برای خواننده بلافاصله قابل پیش‌بینی نیست، لذت بی‌نظیری را تجربه می‌کند که برای کشف چیزهای جدید کلمه به کلمه پیش می‌رود.
۳- به عمیق شدن کمک می‌کنند
چیزی که خواندن را از دیدن متمایز می‌کند این است که مطالعه به خواننده اجازۀ تخیل می‌دهد. می‌تواند هر طور که دوست دارد صحنه را توی ذهنش بسازد و به آن رنگ و بوی دلخواهش را بدهد.
استعاره یکی از بهترین راه‌هایی است که می‌تواند با نزدیک شدن به احساس مخاطب تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.
نکته‌هایی برای نوشتن استعاره
کلیشه ممنوع
وقتی می‌خواهیم استعاره‌ای بنویسیم بهتر است اولین ایده‌ای که به ذهنمان می‌رسد را رد کنیم. چراکه تداعی آشنایی است و همان‌طور که گفتیم لذت استعاره به غیرمنتظره بودن آن است.
اولین چیزی که به آن فکر می‌کنیم چون مقایسه‌ای آشناست به‌احتمال‌زیاد برای دیگران هم همین‌طور است.
استعاره‌هایی مثل قلب شکسته، موهای برفی، دندان‌های صدفی و…
توجه به مخاطب
می‌گوییم استعاره‌های جدید بسازیم اما باید بدانیم که آیا استعاره‌ای که می‌سازیم برای مخاطب ما تداعی‌های مرتبط ایجاد می‌کند؟
می‌توانیم از شخصیت‌ها و فضای نوشته هم برای ساخت استعاره استفاده کنیم.
برای مثال اگر موضوع نوشته باغبانی است می‌توانیم شخصیت اصلی را با عناصر مربوط به آن فضا توصیف کنیم.
موهایش مثل چمن‌هایی که تازه از خاک روییده‌اند ترد و نازک بود.
استعارۀ مخلوط
گاهی بدون اینکه بدانیم، با ترکیب استعاره‌ها، از دو تصویر غیر مرتبط برای توصیف یک موضوع استفاده می‌کنیم.
حتی اگر ترکیب درستی هم انتخاب کنیم بازهم موجب سردرگمی خواننده شده و باید وقت زیادی را صرف تحلیل آن‌ها بکند.
برای مثال:
تیم استقلال کشتی پرسپولیس را زیر پای خود گذاشت.
به‌طورکلی نوشتن استعاره خلاقیت را به چالش می‌کشد.
برای نوشتن استعاره‌ای که زیبا و اثرگذار باشد نیاز داریم با دقت تمام تجربه‌هایمان را بکاویم و با منقاش آن‌ها را از ذهنمان خارج کنیم و با دقت بیشتری همه‌چیز را ببینیم و بشنویم.
استعاره وقتی تجربه‌های مشترک را می‌نماید و از آن‌ها برای درک مطلب استفاده می‌کند ارزشمند است.
برای درک حس‌های مختلف زمان بگذاریم و به آن‌ها فکر کنیم.
شاید بهترین منبع برای یافتن استعاره‌های بکر و حلاجی آن‌ها شعر باشد.
شعرها پر از تصویر و استعاره هستند.
هر چه بیشتر بخوانیم استعاره‌های بهتری هم می‌سازیم.
بد نیست در پایان چند تا استعارۀ زیبا بخوانیم:
تهران پیرزن زشت و آبله‌رویی است که با هیچ سرخاب و سفیدابی نمی‌شود چاله‌چوله‌هایش را قشنگ کرد.
جزیرۀ سرگردانی-سیمین دانشور
مرگ بالای سر گل محمد پرپر می‌زد.
کلیدر-محمود دولت‌آبادی
زیر شمشیر غمش رقص‌کنان باید رفت
جان که شد کشتۀ او نیک سرانجام افتاد
حافظ
من دلم می‌خواهد
دستمالی خیس
روی پیشانی تب‌دار خیابان بکشم…
قیصر امین پور
شاید دوست داشته باشید این مطلب را هم بخوانید:
سلام
میدونید از این پست شما جملات قصار خوب و اموزنده ای برداشت کردم
راستیتش داشتم فکر میکردم که شاید در استعاره نویسی نسبت به سایر زمینه های نوشتاری و ادبیات موفق ترم و این پست شما مثل یک تشویق کوچولو برای ادامه ساختن استعاره های دیوانه ، من و خیلی خوشحال کرد… ممنونم
اما من علاوه بر استعاره به مکمل های زیاد دیگه ای برای خوب نوشتن نیاز دارم…
کلا بخوایم بگیم استعاره ها خیلی بیشتر به یاد ادم میمونن و گوش نواز ترن …
سلام ستاره جان
فهم و درک استعاره و توانایی به کار بردن اون چه در زندگی و چه در نوشته قدرت و هنر بزرگیه که خوشحالم تو این توانایی رو داری.
با کمک استعاره‌ها می‌تونی تصویرهای خوبی بسازی و از طرفی با ترکیب چیزهای دیگه متن‌های فوق‌العاده‌ای خلق کنی.
خوشحالم که برام نوشتی ستارۀ درخشان.
از راهنمایی ها و محبتت خیلی خیلی خیلی ممنونم زهرای مهربون…
مرسی زهرا خانم
عالی بود و مفید ممنون از مطلب آموزشی تون
درمورد شعر رپ هم توضیح بدید الان بیشتر به شعر رپ علاقه دارن خودم دوس دارم بنویسم اما نمیشه سخته۹
سلام علی‌اکبر عزیز
در مورد شعر رپ اطلاعاتی ندارم.